کتاب ˈتحلیل کنوانسیون حقوق کودکˈ در بیستمین دوره جشنواره کتاب سال دانشجویی که در 28 آبان ماه سال جاری برگزار شد، حائز عنوان کتاب برگزیده در رشته حقوق گردید.
این کتاب که در بهار سال جاری به همت انتشارات روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده در پنج فصل با عناوین اصول کلی کنوانسیون، حقوق مدنی و سیاسی کودک، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودک، خانواده و کودک و حقوق گروه های خاص از کودکان ، توسط انتشارات روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده به چاپ رسید.
مولفان این کتاب، سعی دارند با بررسی تفصیلی و تطبیقی همه مفاد کنوانسیون حقوق کودک، اصول کلی کنوانسیون کودک را بر مبنای نظریات تفسیری کمیته حقوق کودک و موازین اسلامی مورد نقد و بررسی قرار دهند.
به تازگی کتاب "تحلیل کنوانسیون حقوق کودک(مقایسه دو نظام اسلام و غرب)" نوشته هاله و حوریه حسینیاکبرنژاد روانه بازار نشر شده و به تحلیل خط به خط این کنوانسیون پرداخته است.
هاله حسینی دانشجوی دکترای حقوق بیناالملل و یکی از نویسندگان کتاب در خصوص انگیزه تألیف این کتاب به خبرنگار مهرخانه می گوید: حدوداً از اواخر اسفند 1388 این موضوع به عنوان مسئلهای که کار روی آن از جنبههای حقوقی و اجتماعی برای کشورمان ضرورت دارد، در قالب یک طرح پژوهشی به ما پیشنهاد گردید که البته تأکید برخی اساتید نیز در این زمینه نقش به سزایی داشت.
چرا کتاب تحلیل کنوانسیون حقوق کودک نوشته شد؟
وی ادامه داد: خلأ و نبود اثری که به طور کامل کلیه مفاد کنوانسیون را دربرگیرد و به بررسی ماده به ماده کنوانسیون بپردازد، به شدت احساس میشد. اهمیت این مسئله با توجه به وجود چنین منبعی در سایر کشورها، حتی قبل از پیوستن به کنوانسیون حقوق کودک، بیش از پیش نمایان میگردد.
حسینی تصریح کرد: در واقع پرداختن به موضوع نقد و بررسی کنوانسیون حقوق کودک به عنوان یک معاهده بینالمللی که دولت جمهوری اسلامی ایران به عضویت آن در آمده، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است؛ زیرا به رغم آنکه در برخی از منابع موجود خصوصاً شماری از مقالات و برخی از کتابها، تلاشهایی جهت تحلیل و بررسی کنوانسیون حقوق کودک به عمل آمده است، لکن در آثار موجود به طور پراکنده و بعضاً موضوعی به نقد و بررسی برخی از مواد کنوانسیون پرداخته شده است. بنابراین در ادبیات حقوقی موجود، با فقدان منبعی که به طور جامع، تمامی مباحث مندرج در کنوانسیون حقوق کودک را مورد نقد و تحلیل حقوقی قرار دهد، مواجه بودیم.
ویژگیهای اختصاصی کتاب
نویسنده کتاب در پاسخ به این سؤال که وجه ممیزه یا ویژگی اختصاصی این کتاب در مقایسه با کتب دیگر در حوزه حقوق کودک، چیست؟، ابراز داشت: یکی از ممیزات این کتاب منابعی است که مورد استفاده قرار گرفتهاند. به طور نمونه در هیچ یک از کتب موجود، نظریات تفسیری (General Comments) کمیته حقوق کودک به عنوان نهاد ناظر بر اجرای کنوانسیون، به طور کامل و جامع مورد بررسی قرار نگرفته است، در حالی که در کتاب حاضر، یکی از اصلیترین منابع نقد و تحلیل مفاد کنوانسیون، نظریات تفسیری مذکور است و سعی شده است مطلبی از تفاسیر مذکور، مغفول نماند.
وی افزود: به نظر میرسد آگاهی کامل از اهداف و مقاصد کمیته حقوق کودک فراتر از کلمات و منطق کنوانسیون حقوق کودک، میتواند دولت جمهوری اسلامی ایران را در ارائه گزارشات دورهای و شرکت فعال در اجلاسهای بینالمللی سالانه کمیته حقوق کودک و تبیین مواضع و دیدگاههای خود با استناد به موازین اسلامی مساعدت نماید، بهگونهای که در راستای تضمین مصالح کودکان در سراسر جهان مؤثر واقع گردد.
حسینی اضافه کرد: همچنین برخی حقوقدانان معتقدند توسعه و تحول مفاهیم و تعهدات مندرج در کنوانسیون حقوق کودک توسط کمیته، امری است که نمیتوان در قبال آن بیتفاوت بود و اتخاذ مواضع انفعالی با گذشت زمان، آثار مهمی برای دولتهای عضو به بار خواهد آورد. جنبه دیگری که تا حدودی مد نظر ما قرار گرفته، ارائه الگوئی جهت طرح دیدگاههای اسلامی در ذیل مفاهیم و آموزه های بینالمللی حقوق کودک جهت افزایش اثربخشی و سرعت انتقال مفاهیم در تعاملات و گفتگوهای چندجانبه و دوجانبه در مجامع بینالمللی بوده است.
موضع منفعلانه کشورهای اسلامی در عرصه بینالملل
این حقوقدان گفت: یکی دیگر از نکات حائز اهمیت این است که حوزه حقوق کودک با توجه به غنای نظام تعلیم و تربیت اسلامی و نیز نظام حقوقی اسلام در زمینه حقوق کودک، یکی از عرصههایی است که دولت جمهوری اسلامی ایران و نیز سایر کشورهای اسلامی میتوانند در عرصه بینالمللی مشارکت و حضور فعال داشته باشند. این در حالی است که کشورهای اسلامی در دهههای اخیر در ارائه مواضع و دیدگاههای خود خصوصاً در حوزه زنان و کودکان، به طور منفعلانه، عمده تمرکز خود را معطوف به پررنگ کردن مواضع و نقاط اشتراک نمودهاند. در حالی که به نظر میرسد، در عرصه حقوق کودک به دلیل ویژگیهایی خاص آن، این ضرورت وجود دارد که بر نقطهنظرات و دیدگاههای خود برگرفته از آموزههای اسلامی و تبیین صحیح آنها تلاش نماییم، زیرا امروزه در حوزه حقوق کودک با چالشهای مهمی در جوامع مختلف مواجه هستیم.
چالش های جوامع توسعهیافته در حوزه کودک
وی به بیان برخی از این چالشها پرداخت و افزود: از جمله این ویژگیها که در جوامع توسعهیافته، بنا به اذعان نهادهای بینالمللی مطرح میشود، میتوان به افزایش سقط جنین و بارداریهای نامشروع در سنین نوجوانی، افزایش آمار خودکشی، بحران خانواده و وضعیت نامطلوب مؤسسات نگهداری از کودکان، بحران هویت، اعتیاد به موادمخدر و مصرف الکل، شیوع افسردگی و دیگر ناهنجاریهای روانی، افزایش بزهکاری و معضل خشونت علیه کودکان توسط کودکان و افراد بزرگسال و ... اشاره کرد.
حسینی مطالعه و بررسی کنوانسیون حقوق کودک را راهکاری برای حل مشکلات کودکان در جهان دانست و ادامه داد: بیتردید در راستای چارهاندیشی برای حل معضلات مربوط به کودکان و نوجوانان در جامعه جهانی، میبایست مطالعه و بررسی کنوانسیون حقوق کودک به عنوان محوریترین سند بینالمللی حمایت از حقوق کودک، فراتر از مباحث کلیشهای و صرفاً ژورنالیستی، وارد حوزههای جدی نقد و تحلیل حقوقی گردد. از این رو پژوهش حاضر، با بهره جستن از دیدگاههای نهادهای بینالمللی خصوصاً کمیته حقوق کودک و تجربیات دیگر کشورها و انتقادات و تحلیلهای حقوقدانان مختلف، در حد توان به تبیین این تعارضات و چالشها پرداخته است.
بخشهای کتاب چه میگویند؟
وی با بیان اینکه کتاب حاضر در پنج بخش نگارش یافته است، افزود: در بخش نخست تعریف کودک و اصول کلی حاکم بر کنوانسیون حقوق کودک مطرح شده است که شامل اصل حیات، بقا و رشد اصل عدم تبعیض، اصل رعایت مصلحت کودک و اصل احترام به نظرات کودک یا شنیده شدن است.
حسینی در خصوص بخش دوم گفت: در بخش دوم، حقوق مدنی و سیاسی کودک بر طبق کنوانسیون حقوق کودک مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در این بخش، مواردی از حقوق مدنی و سیاسی کودک مورد توجه قرار گرفته که در کنوانسیون ذکر شدهاند و این حقوق به طور کاملاً دقیق و به صورت ماده به ماده مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است. حقوق مذکور عبارتند از: حق هويت، حق آزادی بیان، حق آزادی فکر، عقیده و مذهب، حق حریم خصوصی، حق دسترسی به اطلاعات، آزادی تشکیل اجتماعات، حق آزادی از تمام اشکال خشونت، حق منع قاچاق، سوءاستفاده و هرگونه استثمار جنسی و حق دادرسی عادلانه. نکته قابل توجه این است که در تمام موارد سعی شده است نگاهی نیز بر دیدگاه اسلام در مورد حقوق کودک در موارد یاد شده نیز داشته باشیم.
وی ادامه داد: بخش سوم به نقد و بررسی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودک از منظر کنوانسیون حقوق کودک و طرح دیدگاههای اسلام در ارتباط با حقوق مذکور، اختصاص یافته است. مصادیق این حقوق در کنوانسیون حقوق کودک عبارتند از: حق سلامت، حق آموزش و پرورش، حق کودکان در برخورداری از استاندارد زندگی، حق تفریح، بازی و آرامش و حق منع کار زیانبار و منع استثمار و سوءاستفاده اقتصادی.
حسینی اضافه کرد: در بخش چهارم تحت عنوان خانواده و کودک، دیدگاههای کنوانسیون حقوق کودک و نیز کمیته حقوق کودک به عنوان نهاد نظارتی بر اجرای کنوانسیون، در مورد نقش و جایگاه خانواده و والدین در احقاق حقوق کودک مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. برخی از مهمترین موضوعات مورد بررسی در این بخش عبارتند از: تبیین حقوق و وظایف والدین در قبال کودک، تعدیل روابط میان دولت، والدین و کودک، چالش حقوق و تکالیف والدین کم سن و سال در برخی کشورهای غربی، وضعیت مادران تنها، بازتعریف مفهوم والدین از منظر کمیته و برخی کشورهای غربی و مسئولیت والدین و کودکان در قبال اجتماع.
وی تصریح کرد: در بخش پنجم به بررسی حقوق کودکان در وضعیتهای خاص از جمله کودکان معلول، کودکان بومی، کودکان در مخاصمات مسلحانه، کودکان خردسال و کودکان پناهنده پرداخته شده است.
حسینی در پایان خاطرنشان کرد: امید آن میرود که این کتاب که در برگیرنده یک تفسیر حقوقی دقیق و ماده به ماده از کنوانسیون حقوق کودک است، بتواند به عنوان یک منبع مفید و کارآمد جهت تبیین مفاد کنوانسیون فراتر از متن و منطوق مواد آن، در اختیار پژوهشگران، محققان و نیز سیاستگذاران در عرصههای مختلف قرار گیرد.
وکیل پایه یک دادگستری و عضو کانون وکلای مرکز
رتبه 3 آزمون اختبار کانون وکلای مرکز –تهران در سال 82
عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه
رتبه 2 ورودی دکترای حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی سال 82